95% van ons gebouw is gefinancierd en meer dan 250 mensen steunen ons al. Investeer in onze laatste investeringsronde en steun de bouw van de Torteltuin!
De Torteltuin naar Genève
met in de hoofdrol: Marrit, Michiel, Jelle en Dieuwke
door: Dieuwke
Even ter inleiding. We waren dus uitgenodigd door de Verenigde Naties om te komen spreken op een conferentie over betaalbaar wonen. Veelal wethouders, burgemeesters en ngo's stonden op de sprekerslijst, en ook wij als wooncoöperatie werden uitgenodigd om te komen spreken. Ondanks het gegeven dat we een vrijwilligersorganisatie zijn, was er geen budget voor reis en accommodatie beschikbaar. Daarom mailden we een aantal wooncoöperaties in Genève met de vraag of we bij hen mochten logeren. Zodoende werden we weer uitgenodigd voor een reeks aan bijeenkomsten voorafgaand aan de VN-conferentie, van een internationaal netwerk van community led housing, georganiseerd door Co-Habitat. En dus hadden we plotseling een programma dat strak stond van de kennisdeling rondom een van onze favoriete thema’s: wooncoöperaties.
Dag 1 - In de trein

We hebben afgesproken in de trein. Marrit en Dieuwke hebben zich al geïnstalleerd en zijn zo uitbundig aan het schateren, dat het Michiel geen moeite kost om de juiste coupé te vinden. Jelle stapt op in Utrecht. De snacktas is goed gevuld en de sfeer zit er goed in.

Een mevrouw met jasje van de treinmaatschappij deelt ons mee dat er in Keulen een vijfde en zesde persoon bij ons in de coupé zullen moeten. Michiel laat zijn mondhoeken en oogleden direct zakken en gebaart zwakjes met zijn armen: ‘Sick, I’m sick’. Gegniffel zwelt aan. Het grapje blijkt een grensgeval wanneer de vrouw geschrokken reageert: ‘You have Covid?’

Met zoveel Tortelliefde -en gekwetterklepper in één treincoupé voelen we direct het gevaar dat de komende dagen op de loer zal liggen: dat dit een snoepreisje zal worden, een escapade, een pleziertripje. Maar we willen onze mede-tortels én onszelf een eer bewijzen, en dus roepen we onszelf tot rede en schakelen over naar een belangrijk onderwerp: ‘Wat willen we uit deze reis halen?’. Waar we het snel over eens zijn is dat dit natuurlijk een uitgelezen kans is om een internationaal netwerk op te bouwen. Ook zijn we benieuwd naar het Zwitserse model van wooncoöperaties en cofinanciering. De afgelopen jaren is Zwitserland vaak genoemd als grote voorloper van deze alternatieve woonvorm, die hier breed wordt ingezet om de druk van de woningmarkt te verlagen, de Genossenschaften. Naar horens wordt bijvoorbeeld 40% van de woningvoorraad in Zürich voorzien door deze alternatieve woonvorm. Jelle blijkt groot te denken en zou hier graag een eerste aanzet doen voor een internationaal solidariteitsfonds. Tot slot zouden we graag obligaties verkopen of ambassadeurs werven die dat voor ons willen doen. Genève is wat ons betreft wel uitgespeeld wanneer we terugkomen met een zak geld ter waarde van wat we nu op willen halen met onze obligatiecampagne, zo’n 500.000 euro
Dag 2 - Onder de indruk van Equilibre
Rond half 10 stappen we uit de trein, en banen ons een weg naar een Genossenschaft van Equilibre, waar wij 2 nachten mogen slapen. We worden ontvangen door Benoît. En zoals wel vaker in dit Torteltuin-avontuur, worden onze verwachtingen ruimschoots overtroffen. Het gebouw is prachtig, evenals onze slaapkamer.
Zodra Benoît doorheeft dat wij zowat ontploffen van nieuwsgierigheid naar hoe de Zwitsers het doen, gaat hij er goed voor staan. Hij leunt in alle rust tegen een muur in zijn self-made gemeenschappelijke keuken en legt ons het Zwitserse model uit. De Genossenschaft is een organisatievorm waarbinnen bewoners in eigen beheer vastgoed ontwikkelen en exploiteren, hetzelfde eigenlijk als nu bij een Nederlandse wooncoöperatie. Daaronder ligt echter een zeer degelijke financieringsconstructie, die de leden ontziet van de grote financiële druk die de Nederlandse wooncoöperaties nu ervaren.

In Genève staat de gemeente garant voor de banklening van het coöperatief. Dat betekent dat de gemeente de bank schadeloos stelt in het geval van een faillissement. De gemeente kan dat doen omdat coöperatieven in de praktijk nooit failliet gaan; er is veel weerbaarheid in een project dat door een groep wordt gedragen en er is altijd voldoende vraag naar betaalbare huisvesting die is toegespitst op de behoeftes van de bewoners (in het geval van Equilibre zelfs letterlijk, met de droogtoiletten in de badkamers - de trots van Benoît).
Benoit’s droog-toilet
Hier wordt de poep verzameld
Schepje met (o.a.) wormen
Het grote voordeel van die garantstelling is dat banken daardoor veel meer kunnen uitlenen. Benoît vertelde dat zijn coöperatief dankzij de garantstelling 95% van de projectkosten bij de bank heeft kunnen lenen, terwijl dat voor de Torteltuin slechts 65% is. Wij hebben daardoor ontzettend veel energie moeten steken in het vinden van impact-investeerders en obligatiehouders, iets wat misschien niet elk coöperatief in de toekomst zal lukken. Toevallig staat er voor volgende week een gesprek gepland tussen PWA en de gemeente Amsterdam over precies dit punt, dat wij ook graag zo'n garantstelling zouden zien in Amsterdam. Onze gemeente is daarin nog terughoudend, maar we kunnen het voorbeeld van Genève aanhalen om ze te overtuigen…

Nou goed, terug naar Zwitserland. Een ander verschil is dat de coöperatie in Genève, zoals bijvoorbeeld Equilibre, meerdere Genossenschaften in beheer heeft, zodat de gemeente en overheid een centraal aanspreekpunt hebben en niet iedereen het wiel opnieuw uit hoeft te vinden. Zo begon Benoît in 2005 met het gebouw waar wij nu slapen, maar heeft Equilibre inmiddels 7 gebouwen en 120 woningen gerealiseerd, met momenteel nog 7 gebouwen die in de steigers staan.

Dat alles levert – naar Zwitserse maatstaven – betaalbare woningen op met een huur gebaseerd op de kostprijs – en dat al bijna 100 jaar. Anno 2024 zijn er ruim 130 wooncoöperaties in Genève en hun woningen vertegenwoordigen 5% van de huurmarkt in de stad.

Het houdt voor Benoît niet op bij wooncoöperaties. Volgens hem is het een beweging tegen een grotere systeemfout die de oorzaak is van de woningcrisis: het kapitalisme! Hij is bezig met een alternatief economisch systeem. In de woorden van Benoît: Het kapitalisme minimaliseert kennisdeling (die is afgeschermd in patenten) en maximaliseert grondstofgebruik, omdat dit de meeste winst oplevert. Een coöperatief doet het precies andersom door zoveel mogelijk kennis te delen en grondstofgebruik te minimaliseren, wat het meeste welzijn en een leefbare planeet oplevert.









“En het geld…?” “Oh, weet je, het geld… het komt… het gaat… dan komt het weer. Dus het gaat!”

En aan het einde van de dag waren we MOE. Vooral Jelle gaf daar even lekker aan TOE.
Dag 3 - thuiskantoor en ontmoetingen bij Co-Habitat

Benoît heeft het goed voor elkaar. Niet alleen is hij bezig met een alternatieve economie en staan er onder zijn naam 120 betaalbare en ecologische woningen in Genève, ook woont hij op loopafstand van de Rhône. Ik besloot in het kader van ochtendgymnastiek even te gaan kijken.
Op deze dag moesten we allemaal werken. Voor onze eigen werkgever, en ook aan de Torteltuin, dus dat konden we gezellig in dezelfde ruimte doen. En dat gaf ook al een beetje een gevoel van hoe dat zou zijn als we in de Torteltuin samen in de werkruimte zouden zitten. We moesten alle vier licht knorren van tevredenheid.

In de middag nam Benoît ons nog even mee naar zijn tuin. Met een brede grijns drukte hij op een knop, en kwam er diepgele vloeistof uit de tuinslang. Het composteren bleek niet alleen te gebeuren met zijn poep maar ook met zijn plas. De tomaatjes smaakten er zeker niet minder om.
In de avond gingen we naar de eerste bijeenkomst met Co-Habitat. Ik praatte met Elisabeth uit Barcelona, onderdeel van een woonproject met 12 woningen in Barcelona, welke weer wordt beheerd door een coöperatie met ruim 1500 leden 28 projecten, Sostre Civic. Net als Equilibre in Genève is dit een coöperatie van wooncoöperaties, het lijkt een voorlopende vorm van organiseren waar wij in Nederland ook aan zouden kunnen denken. Op deze manier zou de coöperatie namelijk garant kunnen staan voor een bancaire lening voor nieuwe initiatieven, of zelfs een gedeelte financieren vanuit de eerder verkregen huurinkomsten. Ook vertelde Elisabeth dat deze coöperatie samenwerkt met coöperatieve bouwbedrijven en non-profit aannemers, super cool! Jelle sprak Rubaiyna van Platform of Community Action and Architecture (POCAA). In de sloppenwijken van Bangladesh, waar zij als architect mensen helpt om betere woningen te ontwerpen op het stukje grond dat mensen wordt toegewezen. Op stukjes van 3 bij 5 meter wonen vaak 2 families. Baksteen en beton mag niet gebruikt worden omdat het gaat om tijdelijke bewoning, daarom helpt zij mensen om van simpele materialen een huis te ontwerpen van 2 verdiepingen. Marrit sprak met Ana van Multipro R. L., waar alleenstaande moeders in Nicaragua worden geholpen om zelf huizen te bouwen. De NGO helpt met de financiering van die projecten. Michiel sprak met iemand van de Fédération Nationale des Coopératives de Consommateurs, een overkoepelend netwerk van coöperaties in Frankrijk (meer dan wonen). Hun wapenfeit is om nadruk te leggen op het democratische gehalte van een coöperatie, waarmee het onderdeel zijn hiervan ook een actieve manier wordt om een beweging te vormen tegen het populisme. Interessant voor ons als Torteltuin, omdat wij werken met ‘sociocratie’, een manier van besluitvorming die ons als beweging in een alternatieve hoek plaatst. Iets waar we het in de tram naar huis over hadden. Toen was het bedtijd.
Dag 4 - Werken, oefenen en slapen!

In de ochtend werkten we allemaal weer even op onze computer, en Marrit en Michiel
oefenden hun presentatie voor de VN zo’n 100 keer. Hier en daar werden darlings gekilld, en de
laatste aanpassingen doorgevoerd.

In de middag hadden we weer een bijeenkomst van Co-Habitat. Maar heel eerlijk gezegd
waren we ook moe, en gespannen voor morgen. Na niet al te lang hielden we het voor gezien,
zodat Marrit en Michiel nog eens 100 keer konden oefenen. Jelle bleef trouwens, die volgde met veel enthousiasme een workshop.

Onze slaapplek bij Benoît kende een eind, en dus sliepen we vanavond op een stadscamping
aan het meer van Genève, in een klein hobbit-huisje. Het was erg schattig. We lachten ons een
ongeluk toen Michiel de landing van een space-monkey op een stuk banaan perfect uitvoerde.
Vraag dat hem maar eens na. Jelle konden we ‘s avonds onder het bed schuiven.
Dag 5 - De Grote Dag

En eindelijk was het zover. Vandaag kregen Marrit en Michiel hun seven minutes of fame tijdens de VN conferentie over betaalbaar wonen. In de bus werd de presentatie voor een laatste keer geoefend, en de ontlading was groot toen die na een nachtje slapen in één keer goed ging. Zo zag dat eruit:

Eenmaal bij de VN knepen we onze billen samen toen we de zaal zagen: die was zó groot.
Maar alle spanning was natuurlijk nergens voor nodig. Marrit en Michiel deden het echt
geweldig. Hier kan je het terugkijken. De zaal vol burgemeesters, wethouders en ngo’s vulden ze
met enthousiasme. Ik was erg onder de indruk van mijn professionele, slimme, lieve vrienden.
Achteraf spraken we met Housing Europe, UN-Habitat, een afgevaardigde uit Oekraine, het
hoofd van economische zaken van Tblisi, de burgemeester van San José (Costa Rica) en
professoren.
Vanavond neem ik (Dieuwke) de nachttrein, omdat ik morgen weer aan de spreekwoordelijke
bak moet voor mijn niet zo spreekwoordelijke werkgever. Marrit, Michiel en Jelle blijven nog
een dag, en krijgen morgen een tour langs een aantal wooncoöperaties in Genève. Jelle gaat
daar hieronder verslag van doen.

Alvast mijn afsluiter: al met al was het echt geweldig inspirerend om eens over de grens te
kijken. In mijn hoofd was de Torteltuin klaar op het moment dat het gebouw er zou staan. De
afgelopen dagen realiseerden we ons echter dat er een veel grotere beweging rondom
wooncoöperaties vorm krijgt, en er voor de Torteltuin misschien nog wel veel meer in het
verschiet ligt. In heel Europa wordt de waarde van woningen uitgehold door winstmaximalisatie.
Dit terwijl wonen niet alleen een basisbehoefte is, maar ook nog zo veel meer kan zijn. Daarom
zijn mensen zich aan het organiseren, en ook met de Torteltuin hebben we zoveel kracht en
energie om daar aan bij te dragen. Nu lijk ik wel een dominee. Truste!
Dag 6 - Op ronde langs wooncoops

Ook Michiel en Marrit en ik moesten aan de al dan niet spreekwoordelijke bak. Voor Marrit
betekende dat een werkafspraak met de permanente vertegenwoordiging van Nederland bij
de VN, Michiel en ik trokken onze laptops open in het campingrestaurant. Verschil moet er
wezen. In de middag hadden we gelukkig alle drie tijd om mee te doen met het programma van
co-habitat. Michiel en ik namen de tram naar het coöp-walhalla Meyrin, een buitenwijk waar
de lokale overheid jaren geleden al had bedacht dat de toekomst coöperatief is. Zodoende
spraken we af bij de coöperatieve herberg naast de coöperatieve supermarkt, om deel te
nemen aan een rondleiding bij één van de megagrote coöperatieve woonflats. Groter denken
is de les van Genève, zoals Benoît doet met zijn visioen van coöperatieve woonwijken, dat in
Meyrin al deels gerealiseerd is. En zoals ze hebben gedaan in de flat waar we binnen mochten
kijken, waar je met 100 appartementen genoeg schaal hebt om naast een sauna, gym, aparte
speelkamers voor elke leeftijdscategorie, chillruimtes en een barbecue-moestuin-dakterras ook
nog even een drie verdiepingen hoge klimmuur in je huis aan te leggen.

Ondertussen liepen we ook nog altijd tussen geestverwanten van over de hele wereld, die zich
bovendien op magische wijze leken te verversen, doordat er op het programma van de tweede
helft van de conferentieweek weer andere mensen afkwamen dan op het eerste deel. Zo lagen
er altijd weer verse boeiende gesprekken op de loer. In de tram naar de volgende coöp raakte
ik in gesprek met een man uit Engeland, die me zulke gedetailleerde vragen over onze
obligatiecampagne stelde dat ik het idee kreeg dat hij zelf ongetwijfeld een boel
(waardevolle) kennis bezat. Een dramatische scène begon zich daarom af te spelen toen hij -
en met hem de helft van de groep - plotseling de tram uitstapte. Een splitsing in het programma
(er zijn nou eenmaal te veel coöps in Genève om allemaal in één lineair dagprogramma te
proppen) betekende een scheur in onze ontluikende kennisdelingsrelatie. Hij was
verbouwereerd dat ik niet uitstapte, en riep "oh no, and you're going back to Amsterdam
tonight!" waarop ik riep "quick, give me your card!". Hulpeloos kon hij nog net "they're out"
tussen de zich sluitende tramdeuren door zeggen, voordat we met de zoevende snelheid van het
perfecte Geneefse OV uit elkaar werden gedreven. Gelukkig is er een deelnemerslijst en kwam
het toch nog allemaal goed!

Bij de laatste coöp sloot Marrit aan, precies op tijd om nog even de glijbaan van de derde
naar de eerste verdieping mee te pakken. Tja, dat krijg je dus als je de bewoners laat mee
ontwerpen; een huis en een speelplaats in één. De verbeelding aan de macht!
E-mail: info@detorteltuin.co
Made on
Tilda